Stabilność to wada i jednocześnie zaleta teatrów instytucjonalnych

Rozmowa z Bogdanem Nauką, dyrektorem Zdrojowego Teatru Animacji w Jeleniej Górze

Gdy organizator przestaje szanować zapisaną w ustawie autonomiczność instytucji, zaczynają się problemy - zauważa Bogdan Nauka, dyrektor Zdrojowego Teatru Animacji w Jeleniej Górze. 

 

Polityka programowa i zarządzanie

Jak definiuje Pan profil swojego teatru? 

Jesteśmy teatrem lalkowym ze wszystkimi konsekwencjami takiej kategoryzacji, co oznacza, że podstawowym środkiem przekazu artystycznego jest animowany na scenie obiekt plastyczny.

Jak scharakteryzowałby Pan program swojego teatru? 

Na program teatru wpływają zadania zapisane w statucie, a co za tym idzie oczekiwania organizatora, wizja artystyczna prowadzącego teatr, możliwości twórcze zespołu, miejsce, w jakim teatr funkcjonuje. Jesteśmy teatrem dla dzieci i młodzieży, naszym podstawowym językiem scenicznym jest  sztuka animacji. Ze względu na usytuowanie teatru w sercu uzdrowiska, prowadzimy również działalność artystyczną adresowaną do kuracjuszy i turystów przebywających w Cieplicach.

Czy struktura organizacyjna teatru wpływa Pana zdaniem na poziom artystyczny prowadzonej instytucji? 

Być może nie jest podstawowym wyznacznikiem poziomu, ale niewątpliwie wpływa.

Czy i jak zmienia się struktura organizacyjna w Pana teatrze (nowe funkcje: dramaturg, edukator, specjalista od grantów etc.? Z czego to wynika? Czyje role stają się dziś ważniejsze (dramaturg, marketingowiec, PRowiec, osoba odpowiedzialna za pozyskiwanie środków), a czyje odchodzą na plan dalszy (garderobiane, technika)? 

Pytanie zakłada całkowitą swobodę dyrektora w tym zakresie, jednak rzeczywistość związana z finansami instytucji, zwłaszcza z wysokością dotacji, często ogranicza możliwości. Pytanie zawiera też tezę, że niektóre funkcje powinny w teatrze zniknąć na rzecz innych. Ważniejsze jednak wydaje się, by realizować zadania edukacyjne nawet bez etatu edukatora. Zresztą trudno wyobrazić sobie współczesną scenę naszpikowana elektroniką bez odpowiednio wykwalifikowanych techników.

O ile etatów zmniejszył się lub zwiększył w Pana teatrze zespół aktorski w ciągu ostatnich pięciu lat? Z czego wynika zmniejszenie? 

Zwiększył się o jeden etat.

Czym się Pan kieruje, układając/planując repertuar? Realizacją swojego założonego programu, rozpoznanymi potrzebami publiczności… 

Na kształt repertuaru wpływa bardzo wiele czynników - program artystyczny teatru, prawidłowo rozpoznane potrzeby widzów, możliwości zespołu, twórcy, których teatr może pozyskać, itp. Czasem na program wpływają nowe propozycje dramaturgiczne, o których w momencie układania programu nie wiedzieliśmy.

Czy udaje się Panu realizować program zaakceptowany w chwili obejmowania dyrekcji? Jeśli nie, to z jakich powodów? 

Tak.

Czy organizatora interesuje realizacja przyjętego na początku kadencji programu? Czy egzekwuje jego realizację? 

Tak.

Kim powinien być dyrektor instytucji publicznej? Czy musi być managerem? Dlaczego? 

Ustawa o prowadzeniu działalności narzuca na instytucje obowiązek realizowania planów, w tym finansowego,  skutkiem czego dyrektor musi myśleć o swoim teatrze również jako manager.

Czy traktuje Pan teatr jako miejsce działań interdyscyplinarnych – swoisty dom kultury, w którym jest miejsce nie tylko na przedstawienia ale też na warsztaty, koncerty, wystawy, dyskusje, czytania? Czy te działania wynikają z rozpoznanych potrzeb i programu, czy są (przez kogo?) oczekiwane, narzucone? Czy te działania nie przytłaczają podstawowego zadnia teatru, czyli produkowania i prezentowania przedstawień? Czy te działania przekładają się na frekwencję? Jakie inne korzyści przynoszą? 

Na to pytanie odpowiedziałem w pytaniu drugim. Działania te, to nie tylko wpisana w statut funkcja „organizowania działalności kulturalnej w Uzdrowisku Cieplice”, ale przede wszystkim realne potrzeby i oczekiwania publiczności. W działaniach - nazwijmy je „okołoteatralnych” i impresaryjnych - staramy się zachować właściwe proporcje w stosunku do podstawowych funkcji teatru. Oczywiście, że działania te przekładają się na frekwencję, a co za tym idzie na wpływy teatru.

Czy teatr współpracuje z innymi instytucjami, organizacjami? Jakie wynikają z tego korzyści? Jakie problemy? 

Tak – współpracuje, teatr jest instytucją publiczną, tak więc ten rodzaj współpracy jest jakby „naturalnie” wpisany w jego charakter. 

Festiwale/konkursy/przeglądy? Dlaczego Pan je nie/organizuje? W jakie inne akcje w mieście angażuje się teatr? 

Wzbogacają ofertę kulturalną, są elementem życia kulturalnego środowiska, choć z drugiej strony „bogactwo” festiwali i przeglądów niewątpliwie deprecjonuje ich znaczenie. Staramy się angażować jak najczęściej, o ile mieści się to w profilu teatru.

Teatr / miasto /organizator

Jaką rolę spełnia teatr w Jeleniej Górze?

Jesteśmy jedynym teatrem w mieście, którego oferta repertuarowa jest adresowana programowo dla najmłodszych widzów. O roli wynikającej z miejsca, w którym działamy pisałem w poprzednich odpowiedziach.

Z jakimi problemami musi się Pan zderzać w środowisku/mieście, w którym działa na co dzień teatr? (Bezrobocie? Brak ośrodków kultury? A może zbyt duża oferta kulturalna, zajętości aktorów?) 

Jelenia Góra jest stosunkowo małym ośrodkiem, w którym istnieją dwa teatry instytucjonalne, kilka niezależnych grup teatralnych, filharmonia, prężnie działające ośrodki kultury – nasza oferta musi być na tyle atrakcyjna, by pozyskać i utrzymać widzów.

Czy teatr to Pana zdaniem instytucja lokalna, pracująca dla konkretnego miasta, konkretnej publiczności?

„Konkretność” publiczności nie jest tożsama z „lokalnością”. Czy konkretny adresat naszych przedstawień, przykładowo dzieci w wieku 6 – 9 lat, muszą pochodzić tylko z Jeleniej Góry? A co z teatrami, które występują poza swoją siedzibą?

Jak dziś zdobywać publiczność, zachęcić widzów do chodzenia do teatru? Jak utrzymać publiczność? Jak dziś budować publiczność? Jakie są Pana sposoby? 

Przede wszystkim dobrym repertuarem i dobrym poziomem artystycznym. Oczywiście znaczenie ma również marketing – sposoby dotarcia do potencjalnych widzów.

Czy organizator formułuje wobec teatru/ Pana jakieś oczekiwania? Jakie?

Wynikają one z roli, jaką pełni wobec instytucji organizator, sądzę, że problemy zaczynają się wówczas, gdy organizator przestaje szanować zapisaną w ustawie autonomiczność instytucji.

Czy organizator wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec teatru? 

Relacje między organizatorem a instytucją określają przepisy. Problem polega jednak na tym, że niektóre z tych przepisów nie są dobrze napisane – przykładowo ustawa o prowadzeniu działalności zakłada, że dyrektor zobowiązuje się do realizacji programu opracowanego na całą kadencję, tzn. minimum na trzy lata, jednak dotacje dla instytucji uchwalane są na rokrocznie.

A czego Pan oczekuje od organizatora swojej instytucji? 

Myślę, że na tak sformułowane pytanie każdy dyrektor teatru odpowie: - wyższej dotacji, pozwalającej na realizację wszystkich zamierzeń i planów.

Jakiego typu kontroli podlega teatr? 

Organy uprawnione do kontrolowania instytucji kultury i ich zakres określają odpowiednie przepisy. 

Z czego teatr jest „rozliczany” przez organizatora? Czy to „rozliczenie” uwzględnia także ocenę działalności artystycznej?

Z efektów działalności, realizacji planów finansowych i rzeczowych, osiągnięć i planów repertuarowych, w tym również poziomu artystycznego instytucji.

Teatr publiczny

Jaką rolę dziś powinien pełnić teatr w życiu społeczno-kulturalnym?

Na to pytanie trzeba odpowiedzieć pytaniem. Czy można jednoznacznie określić rolę teatru we współczesnym życiu? Którego teatru, bo przecież nie ma jednego teatru, inna jest rola TR Warszawa, inna Opery Podlaskiej, a inna Zdrojowego Teatru Animacji w Jeleniej Górze. Stopień uogólnienia pytania powoduje, że staje się ono abstrakcyjne.

Czy rola teatru publicznego (dotowanego z publicznych pieniędzy) różni się od roli teatrów inaczej zorganizowanych, teatrów prywatnych, prowadzonych przez stowarzyszenia, fundacje? 

Nie wiem, czy rola teatru publicznego różni się od roli teatrów prywatnych. Na pewno różnią się one sposobem funkcjonowania. Sądzę też, że wszystkie teatry są publiczne, różni je sposób finansowania, a co za tym idzie działania.

Jakie są wady, a jakie zalety funkcjonowania publicznej instytucji artystycznej?

Podstawową wadą, lecz jednocześnie zaletą teatrów instytucjonalnych jest ich stabilność.

Czy warto zachować w Polsce model teatru zespołowego, repertuarowego? 

Pytanie zakłada jakąś bliżej niesprecyzowaną chęć likwidacji teatrów instytucjonalnych, a to już jest sprawa polityki kulturalnej państwa, jej zarządzania, sposobów realizacji potrzeb kulturalnych społeczeństwa, mecenatu państwa, słowem modelu ustrojowego.

Czy istnienie teatrów innego typu zagraża temu modelowi? Czy wpływa na jego zmianę? W jakim aspekcie? Czy obserwuje Pan jakieś tendencje w tym obszarze?

Jeżeli mowa o relacji pomiędzy teatrami prywatnymi a prowadzonymi przez samorządy i Ministerstwo, to uważam, że ani jedne ani drugie sobie nie zagrażają. Przeciwnie - w jakiś sposób wzajemnie się uzupełniają.

Jaka jest Pana zdaniem dziś rola krytyki teatralnej? Jaki/czy w ogóle ma wpływ na funkcjonowanie teatru? 

Niech odpowiedzą na to pytanie będzie odesłanie do ankiety przeprowadzonej przez „teatralny.pl” pt. „Etyka i praktyka krytyki”.

Rozmawiała Agnieszka Michalak